Salih Paşa Cami (İbni Meddas Cami)

Salih Paşa Camii (İbni Meddas Camii): Tarihle İç İçe Bir Fatih Mirası

Kökleri İstanbul'un Fethine Dayanıyor

Cibali Mahallesi'nde, Salihpaşa Caddesi'nin hemen üzerinde sessizce zamana tanıklık eden Salih Paşa Camii (diğer adlarıyla İbni Meddas veya Paşmakzade Mescidi)... Başlangıç noktası 1455 yılı. Yapımına öncülük eden isim ise Tokatlı Paşmakçı Hüsameddin Efendi—namıdiğer İbn-i Meddas. İstanbul’un fethine katılmış, Fatih Sultan Mehmet Han’ın mestçibaşısı, Amasya müftülüğü yapmış, ardından şehrin nabzını tutan bu mahalleye yerleşmiş. Kim bilir, o taşlar kaç duaya, kaç hikâyeye şahit olmuştur...

Mimari Detaylar ve Kendine Has Özellikleri

• Dikdörtgen planlı ve ahşap çatılı—o klasik ve sıcak Osmanlı mescit havası burada fazlasıyla hissediliyor.
• Ön ve yan duvarlar moloz taşından, mihrap duvarı ise tuğla hatıllarla örülmüş. Yani, eldeki malzemeden maksimum verim çıkarma sanatı diyebiliriz.
• Caminin son cemaat yeri yok; harime doğrudan giriyorsunuz. Bu da mekâna hem samimiyet hem farklı bir akış kazandırıyor.
• Üst mahfil, iki ahşap direkle taşınan bir platformdan oluşuyor—basit ama işlevsel.
• Minareye gelince... Klasik camilerde sağ köşede görmeye alışığız ama burada minare, kıble duvarına paralel orta kısımda! Ve tuğlaları özel bir düzenlemeyle yerleştirilmiş.
• Mihrap, minber ve vaaz kürsüsü yakın zamanlarda mermerle yenilenmiş, o yüzden göz alıcı bir sadelik var.
• Doğu duvarında üç uzun, yuvarlak kemerli pencere; mihrabın iki yanında ve giriş kapısında ise birer pencereyle içeriye bolca gün ışığı doluyor.

Çeşme ve Yenilemeler: Hikâye Burada Bitmiyor

Caminin duvarında yer alan çeşmenin ilk banisi, Tersane Emini ve Sadrazam Salih Paşa. 1647’de çevre duvarları ve bu çeşmeyi ekletmiş. Zamanla, 1830’da kapsamlı bir yenileme, 1912 yılında ise Zeynep Hanım’ın hayırseverliğiyle çeşmenin restorasyonu gerçekleşmiş. O yüzden çeşmeye “Zeynep Hanım Çeşmesi” de deniyor. Hatta üzerindeki kitabe hâlâ ziyaretçileri selamlıyor; “Hayrâtı bu çeşmenin suyu Hacı Şehabeddin Efendi’nin ruhiyçün...”

1977-1980 arasında ise ikinci bir kat eklenmiş ve kapsamlı bir restorasyon yapılmış. (Şu anda çeşme yine bir restorasyon sürecinde... Biter bitmez, fotoğrafını paylaşacaklarını belirtenler çok!)

İbadet ve Ziyaret: Pratik Bilgiler

• Mihrap, minber ve vaaz kürsüsünün yeniliğiyle ibadet ortamı oldukça ferah ve temiz.
• Harime doğrudan giriş sayesinde hızlıca içeri girebilir, özellikle yoğun saatlerde beklemeden namaza katılabilirsiniz.
• Caminin ulaşımı kolay; Fatih’in kalbinde, tarihi atmosferle iç içe bir konumda.

Küçük Detaylar, Büyük Hikâyeler

Yan sokaktaki mezarlık, caminin manevi dokusunu tamamlıyor. Burada, Fatih Sultan Mehmet’in mestçibaşısı Hüsameddin Efendi’nin kabri yer alıyor... Mezar taşında yazanlar, o dönemin insanlarına ve bugüne ince bir selam gibi.

Her taşında, her ahşap kirişinde hem zamanın yorgunluğu hem de yenilenmenin taptaze umudu var. Bir camiden fazlası; İstanbul tarihinin küçük bir özeti gibi.

Son Söz: Salih Paşa Camii’ne Dair Birkaç Not

• Paşmakzade Mescidi, İbn-i Meddas Camii, Salih Paşa Camii... Her biri aynı yer için söylenmiş ve her biri ayrı bir hikâye.
• Ziyaretçilerden tam puan—hem mimarisiyle, hem de köklü geçmişiyle “görülmeli” diyenlerin sayısı hiç az değil.
• Ve evet: Minarenin yenileme çalışması sırasında orada olmak, tarihin bir anına canlı tanıklık etmek gibi.

Bir gün yolunuz Fatih’e düşerse, Cibali Mahallesi’nde bu camiye uğramadan geçmeyin derim. Belki de eski bir çeşmenin önünde, yüzlerce yıl öncesinden gelen bir duayı işitirsiniz... Kim bilir?