Taşta Kudret, Sessizlikte Hikmet: Süleymaniye Camii

Bir Sultanın Duası, Bir Mimarın Rüyası

İstanbul’un göğünde yükselen bir dua gibi durur Süleymaniye Camii. Ne bir yapı sadece, ne de bir iktidar nişanı... Bu cami, Osmanlı’nın kalbindeki en berrak kelimedir. 1551 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle temeli atılan bu mabet, Koca Mimar Sinan’ın kalfalık devrinin ölümsüz imzasıdır.

Süleymaniye yalnızca bir cami değil, bir külliyedir. Onun gölgesinde bir şehir yaşar: medreseler, darüşşifa, darülhadis, darülkurra, hamam, kütüphane, sıbyan mektebi, imaret, tabhane, dükkânlar ve büyük bir sosyal hayat. Her taşın ardında ilim, her kemerin gölgesinde hikmet...

Süleymaniye Külliyesi, Osmanlı külliyeleri içinde Fatih’ten sonra gelen en büyük ikinci merkezdir. İstanbul’un Haliç, Marmara ve Boğaziçi’ne bakan en yüksek tepelerinden birinde yer alması rastlantı değil; bu cami, sadece şehre değil, zamanın kendisine nazır inşa edilmiştir.

Kubbenin Altında Bir Alem

Caminin ana kubbesi 53 metre yüksekliğe, 27,5 metre çapa sahiptir. Ayasofya’dan ilhamla, iki yarım kubbe ile desteklenmiştir. Fakat Sinan, bu kubbeye "kemeri kübra"—kudret kemeri—der. Kubbe, yalnızca taşın değil, ruhun dengesiyle ayaktadır. 32 pencereli kasnak, ışığı ölçülü ve huzurlu bir biçimde içeri alır.

Caminin dört köşesinde dört minare yükselir. İkisi camiye bitişik ve üç şerefeli, 76 metre; diğer ikisi iki şerefeli ve 56 metre yüksekliğindedir. Bu dört minare, Kanuni’nin İstanbul’un fethinden sonraki dördüncü padişah; on şerefe ise Osmanlı’nın onuncu padişahı oluşunun sembolüdür.

Sessizliğin Akışı: Kandil İsinden Mürekkep

Süleymaniye, mimarîde yalnızca görkemle değil, zekâ ile de konuşur. Caminin içindeki hava akımı, kandillerin islerini tek bir noktada toplar. Bu isler, ana giriş kapısının üzerindeki özel odada birikir—ve bu is, mürekkep olarak kullanılır. İşte bu yüzden Süleymaniye yalnızca dua değil; aynı zamanda yazıdır, ilimdir, kalemdir.

Avlunun Sırrı ve Elmas Kubbe

28 revaklı avlunun ortasında zarif bir şadırvan vardır. Kıble tarafında ise Kanuni Sultan Süleyman ve eşi Hürrem Sultan’ın türbeleri yer alır. Kanuni’nin türbe kubbesi, içeriden yıldızlarla bezeli bir gökyüzü izlenimi vermek üzere, pırlanta benzeri taşlarla süslenmiştir.

Süslemelerde Sadelik, Yazıda Kudret

Süleymaniye iç süslemelerinde Osmanlı zarafetini sade bir estetikle sunar. Vitraylı pencereler, mihrabın iki yanında yükselen çini madalyonlar, ana kubbede yer alan Fatır Suresi 41. ayet, mihrap üzerindeki yarım kubbede En’am 79, ve dört büyük payenin köşelerinde yazan Allah, Muhammed, Ebubekir, Ömer, Osman, Ali, Hasan, Hüseyin isimleri... Tüm bu yazılar, hattat Ahmed Karahisari ve Hasan Çelebi’nin ellerinden çıkmıştır.

Medreselerden Darüşşifaya: Külliyenin Kalbi

Süleymaniye Medreseleri, Osmanlı ilim hayatının zirvesidir. Darüttıb (Tıp Medresesi), antik tıbbın İslamî gelenekle harmanlandığı bir merkezdir. Osman Saib Efendi, Mustafa Behçet Efendi gibi isimler modern tıbbın öncüleridir ve bu medreselerde yetişmiştir. Vakıf sistemiyle işleyen bu yapı, yalnızca tedavi değil; bilgi üretim merkezidir.

Evliya Çelebi'nin Dilinden: Cihânın Kubbesi

Evliya Çelebi, Süleymaniye’yi överken kelimelerle yarışır. Ona göre kubbesi gökyüzüne sığınan bir sema tası, minareleri ezanı Muhammedi’nin direkleridir. Mihrabın üzerinde altın varakla yazılmış Zekeriya ayeti, cam parçalarıyla süslenmiş renk renk pencereler, ve somaki mermerden yapılan dört sütun... Her biri bir sanat abidesidir.

Dış avlunun çınarları, servi ve ıhlamurlarıyla çevrili bu mabet, İstanbul’un seyir terasıdır aynı zamanda. Topkapı’dan Beşiktaş’a, Galata’dan Okmeydanı’na kadar şehri gözetler. Avlunun üç yanını saran pencereli duvarlar, iç dünyayı dıştan ayırmaz; sadece eşiğini belirler.

Süleymaniye Camii, taşla dua etmenin, kubbeyle göğü anlamanın, minareyle zamanı çağırmanın en asil biçimidir. Sinan’ın "kıyamete kadar ayakta kalsın" duası, her zerresiyle hâlâ yankılanır. Ve biz, onun gölgesinde sadece geçmişe değil; insan olmanın en derin anlamlarına da dokunuruz.